Dick Heijn
Dick is op 23 maart 1912 in Amsterdam, Nederland, geboren. Zijn ouders zijn Cornelia Johanna van Schreeven en Dirk Heijn Dick werd de broer van Truus (1915-2007) en Piet (1918-1946)
Zijn middelbare schoolopleiding volgt hij op de HBS in Amsterdam. Aansluitend (1930-1932) vervult hij zijn dienstplicht.
Daarna volgt Dick een hogere beroepsopleiding aan de Suikerschool in Deventer, waar je werd opgeleid om in den vreemde (de koloniën) land- bouwfuncties te bekleden. Na het behalen van zijn diploma trouwt hij in 1936 met Nel de Goederen. Dit zijn ook de crisisjaren in Nederland en er heerst grote werkloosheid. Mede daardoor heeft Dick voor de Suikerschool gekozen, in de koloniën is volop werk.
Dick en zijn vrouw nemen ze de trein naar Genua en vertrekken van daaruit per boot naar Indonesië (april 1936).
Dick en Nel wonen op verschillende plekken op Java. Dick werkt achtereenvolgens op di- verse suikerplantages/fabrieken in Djatiroto (1936), Minggiran (1937) en Tanggul (1939 – 1942)
In Indonesië worden hun dochters Annebella (1937) en Marylke (1938) geboren. Het huwelijk is uiteindelijk helaas geen gelukkig huwelijk en vlak voor de oorlog vertrekt Nel naar haar nieuwe liefde, met achterlating van Annebella en Marylke. (Dat was toen zo, de echtbreker had geen recht op de kinderen). Dick hoopt, door de kinderen bij zich te houden, dat Nel bij hem terug zal komen. Voor de kinderen blijkt dit achteraf een trauma- tisch ervaring te zijn. Alleen, met een ongelukkige vader die hard werkte als fabricagechef op een suikerfabriek. Overgelaten aan de baboe. Zonder moeder.
Annebella is dan 4 jaar en Marylke 3 jaar oud.
Als Nederland in december 1941 Japan de oorlog verklaard, wordt Dick opgeroepen zich te melden voor militaire dienst. Daardoor worden de kinderen met Nel herenigd, ze gaan wonen bij Nel en haar nieuwe man, Nico. De relatie tussen Dick, Nel en Nico blijkt wonder- wel zeer respectvol. Ook zal Dick enkele malen, als hij verlof heeft om de kazerne te verlaten, bij het nieuwe gezin logeren, zodat hij die tijd met zijn kinderen kan doorbrengen.
In maart 1942 landen de Japanners op Java. Dick wordt op 3 augustus gevangen genomen en geïnterneerd in Camp Java, waar hij bijna 2 jaar zal verblijven.
In Holland krijgen de ouders van Dick op 11 maart 1944 een briefkaart van het Nederlandse Rode Kruis met de bevestiging hiervan, hun zoon Dirk Heijn is ‘krijgsgevangene in het Java Camp’.
Na de oorlog, in maart 1946, krijgt de moeder van Dick een brief van een medegevangene van hem, zij verbleven samen in dat Java Camp. Deze dominee beschrijft hoe Dick zich, ondanks het deprimerende leven en geestdodende fabriekswerk, bezighield met zijn grote liefde voor Wiskunde (hij wint zelfs een prijs met een wiskunde-wedstrijd), les gaf over suikerbereiding, zich interesseerde voor geschiedenis en literatuur, maar ook ‘zat met religieuze conflicten’. Er is bewijs dat Dick op 30 augustus 1942, in het 4e concentratiekamp te Tjimahi, een openbare geloofsbelijdenis aflegt bij de legerpredikant en zich daarmee heeft ‘aangesloten bij Zijn Heilige, Algemeene Kerk’. Hopelijk heeft hem dit steun geboden.
De krijgsgevangenen op Java worden door de Japanners als menselijk schild en dwangarbeiders per schip naar Japan gebracht. Tijdens een van deze transporten naar Nagasaki, wordt op 24 juni 1944 het schip, de Tomahoko Maru voor de kust van Japan door de Amerikanen getorpedeerd*. Op dit schip zit ook Dick. Als drenkeling wordt hij opgepikt door een Japanse walvisvaarder en aan wal gebracht. De overlevenden (slechts 212 van de 772 man) worden overgebracht naar Fukuoka kamp 14b. Daar wordt hij tewerkgesteld in de Mitsubishi fabriek, waar ze vnl. torpedo’s maken voor de Japanse oorlogsmachine.
Op 5 maart 1945 overlijdt hij aan longontsteking in de ziekenboeg van het kamp. Op zijn Japanse Interneringskaart staat zelfs dat hij om 18.00 uur is gestorven en dat zijn as op 12 september 1945 aan een Nederlandse 1e luitenant, Jacobus M. Vink, is overhandigd. Het zal dan nog 3 jaar duren voor de as van Dick in Nederland aankomt, omdat het leger nadrukkelijk pogingen doet om de urn van Dick op Java te houden en toe te voegen aan het op te richten monument in Batavia. Zijn vader beslist anders en de as van Dick wordt uiteindelijk toegevoegd aan het familiegraf op begraafplaats Zorgvlied in Amsterdam. Helaas is dit graf al in 1959 opgeheven en weten we niet wat er daarna met de urn is gebeurd.
De ex-vrouw en kinderen van Dick overleven de oorlog in de Japanse concentratiekampen op Java en daarna in gevangenschap tijdens de Indisch onafhankelijkheidsstrijd. Zij keren in 1948 per boot terug naar Nederland.
We hopen dat met dit schrijven het leven van mijn opa en zijn belevenissen als krijgsgevangene eer word aangedaan op deze mooie website. Hopelijk vindt hij ook hier zijn plek tussen zijn collega gevangenen van kamp Fukuoka 14b.
Tevens is dit natuurlijk een mooi testimonium om te koesteren door en voor onze familie: kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en voor alle volgende nageslachten.
Met hartelijke groet,
Annebella Heijn (1937) – dochter
Marylke Heijn (1938) – dochter
Dorkas Jongebreur (1964) – kleindochter
Annette Speijers (1965) – kleindochter (auteur) a.speijers@ziggo.nl
- Dick Heijn staat ook vermeld op het Kruismonument in Mizumaki.
Het Kruismonument in Mizumaki herdenkt de 871 Nederlandse militaire krijgsgevangenen die in Japan tijdens dwangarbeid omkwamen. 53 van deze slachtoffers stierven in de mijnen van Mizumaki. Op 17 oktober 1989 werden de namen van 818 Nederlandse krijgsgevangenen (waaronder Dick Heijn) die in Japan omkwamen toegevoegd.
Het Kruismonument werd in de eerste instantie door de ‘Nihon kolenmijnen’ in de nacht van 15 augustus 1945, vlak na de Japanse capitulatie, opgericht. Na de capitulatie van Japan had de ‘Nihon Kolenmijn’, die was belast met de registratie van de krijgsgevangenen, moeite met een verklaring van de doodsoorzaak van de vele gevangenen en bouwde men in aller haast dit monument voor de komst van de onderzoeks-officier naar oorlogsmisdaden. Naar verluid hoopten de oprichters hiermee vervolging voor oorlogsmisdaden te voorkomen.
https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/3739/mizumaki-het-kruismonument
*verslag 1 (René Schäfer – Terug naar Fukuoka 14)
Op 8 juni 1944 verliet de onderzeeër USS Tang Pearl Harbour voor een oorlogspatrouille. In de nacht van 24 juni stootte de duikboot op een konvooi van zes schepen, geëscorteerd door tenminste 16 marinevaartuigen. Comander O’Kane besloot aan te vallen. Zorgvuldig koos hij 2 doelen uit, kwam naar de oppervlakte en vuurde 3 torpdo’s af op elk doel.
De Tomahoko Maru, de Tainan Maru, de Nasusan Maru en de Kennichi Maru zonken. In de week die volgde bracht de onderzeeër nog een vijftal transportschepen en een tanker tot zinken. In de annalen van de Amerikaanse marine staat deze oorlogspatrouille van de Tang genoteerd als de meest succesrijke (!) van de Pacific-oorlog. Maar staat er in de annalen ook iets geschreven over de 772 krijgsgevangenen die die in een ruim van één van de genoemde schepen lagen?
** diverse verslagen – internet
772 prisoners were transferred to the Tamahoko Maru cargo ship bound for Nagasaki on 18th June 1944. There were some 500 Japanese soldiers on board and Korean guards. Life belts were provided, but not issued, despite protests, and were stacked against the ship’s side forward of the guards. There were a number of balsa rafts on deck secured to the guardrails.
The ship was torpedoed by a US submarine at 11:50 pm on 24th of June 1944. The ship sank in under two minutes killing many on board.
The other Japanese ships picked up their own men but left the POWs in the water until a whaling ship picked them up around 7am. The ship arrived at Nagasaki around 12:30 pm and lorries transported the survivors to Fukuoka 14 POW camp near the Mitsubishi factories. It is thought that around 560 men lost their lives.
***https://www.youtube.com/watch?v=9JiRM3_tJEs
Een mooi filmpje over het ontstaan van de 2e WO in Azië en het vervoer van Krijgsgevangenen in de zogenoemde HellShips door de Japanners.
De tentoonstelling HellShips is ontwikkeld door Stichting Herdenking Slachtoffers Japanse Zeetransporten in samenwerking met het Indisch Herinneringscentrum en is vanaf 3 juni 2022 te zien in Museum Sophiahof. In 2023 zal de tentoonstelling worden vertoond in Museum Bronbeek in Arnhem.