In herinnering aan onze vader Ferdinand Theodoor van Haelen (Fred)
Ferdinand Theodoor (Fred) werd op 3 februari 1922 geboren in Pekalongan (Java), hij was het derde kind van Leopold Josse van Haelen en Maria Philippine. Zij kregen nog een zoon ‘Ed’ en een dochter ‘Marie’ († 12 mei 1918).
Moeder Maria Philippine overleed op 9 mei 1924 en vader Leopold Josse op 10 mei 1925. Hierdoor werden Ed en Fred (respectievelijk 9 en 3 jaar) al op jonge leeftijd weeskind.
Zijn broer Ed werd ondergebracht in een weeshuis/jongensinternaat van De Broeders van Oudenbosch te Semarang.
Pa werd ondergebracht bij mensen die een plantage bezaten. Als peuter/kleuter was hij nogal onhandelbaar en de mensen waarbij hij was ondergebracht wisten niet hoe zij hiermee om moesten gaan. Daarom werd hij rond zijn zesde levensjaar ondergebracht in hetzelfde weeshuis/jongensinternaat als zijn broer Ed.
Dienstplicht en militaire dienst.
Pa meldde zich op 17 jarige leeftijd voor zijn dienstplicht, hiervoor had hij schriftelijk toestemming gekregen van zijn halfzus Rosalie (uit een eerder huwelijk) omdat hij op dat moment nog geen 18 jaar was. Op 19 september 1941 werd pa beroepssoldaat bij de Materiële Dienst van de Militaire Luchtvaart.
Op 8 maart 1942 (capitulatie van het KNIL) werd hij door de Japanners krijgsgevangen genomen in het Luchtdoel Artillerie Kamp te Bandung. Na verblijf in krijgsgevangenkampen te Tjimahi, Batavia, Soerabaja en Singapore, vervoerde Hell Ship ‘Hawaii Maru 1’ de krijgsgevangen naar Moji Japan om van daar vervoerd te worden naar Fukuoka-Kamp 14B Nagasaki.
De Japanners plaatsten vrouwen en kinderen in aparte kampen. Het is ons onbekend in welk vrouwenkamp ma verbleef en wat daar de omstandigheden waren.
Pa vertelde dat de krijgsgevangenen tijdens de 22 dagen durende reis in de Hawaii Maru in de volgepropte ruimen benedendeks als sardientjes werden vervoerd. Daar voegde hij aan toe dat hij tijdens deze reis zó onbeweeglijk stil kon liggen, dat hij geen medegevangenen hoefde te raken.
Pa werd tewerkgesteld op de Mitsubishi scheepswerf te Nagasaki, waar hij werd ingedeeld bij de ‘klinkers-ploeg’ die uit 4 man bestond: klinker, tegenhouder, nageljongen en nagel-verhitter. Hij vertelde dat de ploeg waar hij deel van uitmaakte, hun werkzaamheden waar mogelijk saboteerden, door het ‘klinken’ niet uit te voeren zoals was opgedragen.
Eind juni 1945 werd hij overgeplaatst naar Fukuoka-Kamp nummer 22, waar hij in de mijnen moest werken. Mede hierdoor heeft hij de atoombom op Nagasaki overleefd en geen lichamelijk-letsel opgelopen van de kernexplosie. Toen de atoombom op 9 augustus 1945 om 11:02 uur op Nagasaki viel was hij werkzaam in de mijnen. Hij vertelde dat hij een lichtflits zag. De Japanners waren van plan om de krijgsgevangenen in de mijnen op te sluiten door de toegangen op te blazen. Gelukkig voerden zij dit plan niet uit.
Op 15 augustus 1945, de dag van overgave van Japan, verbleef pa in Fukuoka-Kamp nummer 22 in afwachting van de evacuatie.
Op 27 augustus 1945 begon de evacuatie, via Nagasaki per aircraft carrier naar Manila Philipijnen (Lunga Point naar 27th replacement U.S. Camp). Vervolgens naar Manilla (22nd Replacement), Balikpapan Borneo (Depot Personeels Squadron) om uiteindelijk op16 december 1945 in Balikpapan (Militair Luchtvaart Kamp) aan te komen.
Op 24 jarige leeftijd werd pa sergeant bij de Militaire Luchtvaart op het eiland Biak, waarna hij in 1947 naar Batavia en vervolgens Bandoeng ging.
Op 24 december 1948 trouwden pa en ma (Irene Winter) in Bandung.
Ze kregen vijf kinderen. De oudste, dochter Alice, werd in Bandung (Java) geboren. Bonita, Cynthia, Dick en Erwin in Nederland.
Onze ouders
Onze ouders woonden vanaf 29 december 1950 in Domburg, waarna zij achtereenvolgend verhuisden naar Enschede, Losser, Oldenzaal, Rijswijk, Soesterberg en uiteindelijk op 29 januari 1977 in Zeist.
Vanaf 26 juli 1950 was pa werkzaam bij de Materiële Dienst van de Koninklijke Luchtmacht op Vliegveld Ypenburg (gemeente Rijswijk ZH). In 1963 was hij als Adjudant-onderofficier werkzaam in Soesterberg waarna hij op 1 april 1970 eervol ontslag kreeg. Na zijn diensttijd heeft pa tot zijn pensioen, als facilitair medewerker bij de BVG (later UWV) gewerkt in Zeist.
- Ma overleed op 59 jarige leeftijd (30 januari 1983).
- Pa hertrouwde op 19 december 1985 met Miep Doornekamp.
- Miep overleed in februari 2014.
Op 23 maart 2016 overleed pa op 94 jarige leeftijd in verzorgingstehuis Rinnebeek te De Bilt.
Pa groeide op in een weeshuis, had een moeilijke jeugd en ging als jong volwassene in militaire dienst. Pas later, na zijn overlijden vonden wij in zijn administratie informatie en documenten die leidden tot onze zoektocht in zijn verleden. De Japanse oorlog en zijn krijgsgevangenschap waren voor hem, zo weten we nu, mensonterende, wrede, angstige en wanhopige jaren. Misschien sprak hij er over met collega’s of de broers van ma, die ook waren gerepatrieerd. Aan ons vertelde hij weinig over zijn jeugd, zijn diensttijd van voor de oorlog, de Japanse kampen, het gedwongen afscheid van Indonesië, de eerste jaren in Nederland. Onze ouders stierven voordat we ‘bewust’ vragen konden stellen en vele vragen zijn nooit gesteld, wetende dat het onderwerp taboe en/of te pijnlijk was. Pa was stellig in zijn geloof in God. Hierin vond hij zijn troost en steun.
Traumatische gevolgen
Ook pa heeft traumatische gevolgen ondervonden van de: Japanse bezetting, Bersiaptijd en Onafhankelijkheidsoorlog, van die tijd weten we bijna niets.
In 2001 zijn wij met hem naar de ‘vaste-tentoonstelling’ in Bronbeek geweest. Op deze foto was pa blij verrast dat zijn geboorteplaats (Pekalongan) op de kaart stond. Tijdens voortzetting van de rondleiding stonden wij stil bij een Japans uitziende/geklede militairen-pop. Pa schrok enorm van deze verschijning. Ondanks dat bezetting van Indonesië door de Japanners op dat moment 56 jaar geleden was, had pa het verleden nog steeds niet kunnen loslaten. Pa werkte hard om ervoor te zorgen dat zijn gezin (financieel) niets tekort kwam. Zijn trauma’s nam hij mee in zijn graf.
Epiloog
In 2001 bezochten wij met pa de tentoonstelling in Bronbeek. Op bovenstaande foto was hij blij verrast dat zijn geboorteplaats (Pekalongan) op de kaart stond. Tijdens de rondleiding stopten wij bij een pop in Japans soldatentenue. Pa schrok enorm. Hij raakte zichtbaar zeer geëmotioneerd. Flashbacks van de Japanse verschrikkingen, op dat moment 56 jaar geleden, kwamen schijnbaar in een flits terug. Even glipten diep weggestopte herinneringen naar boven. Hij nam ze mee in zijn graf.